تعیین هویت (تعیین ابوّت و یا تست Paternity)
در تست های ژنتیکی تعیین هویت، از تکنیک‌های پیشرفته تحلیل DNA برای شناسایی یا تأیید هویت افراد استفاده می‌شود. این تست ها از ویژگی‌های منحصر به فرد ژنومی هر فرد بهره می‌برد تا پروفایل ژنتیکی دقیق و قابل استناد برای شناسایی یا تشخیص روابط خویشاوندی ارائه دهد. مهم‌ترین تکنیک‌های استفاده شده در این تست عبارتند از آنالیز (STR )Short Tandem Repeats، آنالیز SNP)Single Nucleotide Polymorphisms) هستند. در صورت نیاز به دقت بیشتر گاهی اوقات توالی‌یابی کامل ژنوم انجام می شود.
تکنیک‌های مورد استفاده در تست های تعیین هویت :
آنالیز (Short Tandem Repeats) STR
STR ها توالی‌های تکراری کوتاهی از DNA هستند که در بین افراد تنوع زیادی دارند. تعداد این تکرارها در هر فرد منحصر به فرد است و به عنوان شاخص شناسایی ژنتیکی استفاده می‌شود. با استفاده از تکنیک PCR، این نواحی تکثیر شده و از طریق تکنیک الکتروفورز از نظر طول و تعداد تکرار تفکیک می‌شوند. پروفایل‌های STR معمولاً شامل چندین نشانگر STR از کروموزوم‌های مختلف است که با تجزیه و تحلیل ترکیب آن‌ها، پروفایل ژنتیکی منحصر به فردی برای هر فرد ایجاد می‌شود.
آنالیز (Single Nucleotide Polymorphisms) SNP
SNP ها تغییرات تک نوکلئوتیدی در DNA هستند که در مکان‌های خاصی از ژنوم اتفاق می‌افتند و در بین افراد متفاوت هستند. از آنجاییکه SNPها فراوانی بالایی دارند و در طول ژنوم به طور گسترده‌ای توزیع شده‌اند، تحلیل آن‌ها برای تعیین هویت و بررسی روابط خونی بسیار کاربردی می باشد. این روش معمولاً در بانک‌های اطلاعاتی و در مواردی که به دقت بیشتری نیاز است (مانند جداسازی پروفایل‌های مشابه) استفاده می‌شود.
توالی‌یابی ژنتیکی (Genetic Sequencing) : در موارد پیچیده مانند زمانیکه DNA تخریب شده باشد، توالی‌یابی ژنتیکی به ویژه توالی‌یابی نسل جدید (NGS)، برای شناسایی دقیق‌تر استفاده می‌شود. توالی‌یابی، پروفایل کاملی از DNA ارائه می‌دهد و حتی با کم‌ترین میزان از DNA، قادر به بازسازی پروفایل ژنتیکی است.
-
استخراج DNA از نمونه
ابتدا DNA از نمونه مورد نظر که می‌تواند شامل خون، بزاق، مو یا سایر بافت‌ها باشد، استخراج و آماده می‌شود. کیفیت و خلوص DNA اهمیت زیادی دارد و تأثیر مستقیمی بر دقت نتایج نهایی دارد.
-
تکثیر نواحی هدف
پس از آماده‌سازی DNA، نواحی STR و SNPهای هدف با استفاده از PCR تکثیر می‌شوند. این فرآیند به دانشمندان این امکان را می‌دهد که قطعات خاصی از DNA را برای تجزیه و تحلیل آماده کنند.
-
الکتروفورز و تحلیل آن
قطعات تکثیر شده با الکتروفورز از نظر اندازه و تعداد تکرار در STRها و حضور SNPها بررسی می‌شوند. این قطعات توسط نرم افزارهای ویژه تفسیر و به صورت گراف های اختصاصی نمایش داده می‌شوند.
-
مقایسه پروفایل‌ها و تحلیل نهایی آن
پروفایل ژنتیکی به‌دست آمده با داده‌های موجود در بانک‌های اطلاعاتی یا پروفایل‌های دیگر مقایسه می‌شود. نرم افزارهای تخصصی جهت تشخیص میزان شباهت و تحلیل دقیق پروفایل‌ها استفاده می‌شوند.
-
پزشکی قانونی و جنایی
این تست در موارد جنایی برای شناسایی هویت مظنونین یا قربانیان استفاده می‌شود. با نمونه‌های بجا مانده در صحنه‌های جرم (مانند اثرات بزاق، خون یا مو) می‌توانند پروفایل ژنتیکی افراد را شناسایی کنند. همچنین، این تست در شناسایی افراد گمشده یا نامشخص کاربرد دارد.
-
تأیید روابط خانوادگی و ارثی
برای بررسی نسبت‌های خانوادگی مانند تأیید پدر و فرزندی، روابط خونی یا اثبات روابط برای مقاصد قانونی و ارثی، این تست کاربرد دارد. این روش به دلیل دقت بالا و توانایی در تشخیص حتی جزئی‌ترین تفاوت‌های ژنتیکی، یکی از روش‌های استاندارد برای بررسی روابط خویشاوندی محسوب می‌شود.
-
شناسایی هویت در بلایا و حوادث
در مواقعی که شناسایی قربانیان حوادث غیرمترقبه مانند زلزله، سیل یا حوادث هوایی به سختی ممکن باشد، تست ژنتیکی تعیین هویت، نقش مهمی در شناسایی بقایای افراد ایفا می‌کند. این تست بطور ویژه برای شناسایی قربانیان که دیگر روش‌های شناسایی برای آن‌ها ممکن نیست، به‌کار می‌رود.
-
کاربرد در مطالعات زیستی و جمعیتی
در مطالعات باستان‌شناسی و تحقیقات جمعیتی، از پروفایل ژنتیکی برای بررسی تنوع زیستی، مهاجرت و ساختار ژنتیکی جمعیت‌ها استفاده می‌شود. این اطلاعات به درک بهتر از تغییرات تاریخی و روابط بین جمعیت‌ها کمک می‌کند.
تست تعیین هویت ابزاری حیاتی در پزشکی قانونی، تشخیص هویت فردی و تأیید روابط خویشاوندی است. این تست با بهره‌گیری از تکنیک‌های حساس و دقیق، امکان شناسایی هویت افراد را با دقت بالا فراهم می‌کند. در شرایطی که اطلاعات ژنتیکی برای شناسایی ضروری باشد، این روش به عنوان یک ابزار علمی و کاربردی، مورد استفاده قرار می گیرد.